Jaren terug trof mij een vraag van het inheemse Amerikaanse opperhoofd Seattle:
“Waarvan droomt de blanke man op de lange winteravonden?” Ikzelf, en ik denk eigenlijk alle mensen, hebben behoefte aan een toekomstbeeld. Dat geeft houvast. Mijn grootouders droomden van brood op de plank en dat hun kinderen een betere opleiding zouden krijgen dan zijzelf. Ikzelf maakte me minder zorgen over de economie maar hoopte vooral dat mijn opvoeding mijn kinderen tot gelukkige en goede mensen zou maken.
Onvrede ontstaan door neoliberale mondialisering
De laatste jaren wordt de politiek gedomineerd door een retrodroom: terug naar een (geïdealiseerd) verleden, een verleden dat misschien niet eens bestaan heeft of anders wel dermate wordt geïdealiseerd dat we de andere kant van de medaille over het hoofd zien. En iedereen kan er zijn of haar eigen verlanglijstje bij invullen. Een mooi voorbeeld daarvan is de droom die de Brexiteers verkochten: een terugkeer naar de tijd van Britannia, rule the waves! Het heerlijke gevoel van een wereldmacht die zich niks hoeft aan te trekken van anderen. Ik vind die droom vrij logisch, want er is veel veranderd en we hebben steeds minder greep op ons leven. Thatcher leverde de Britten (en ons) uit aan de machtige en daardoor (on)vrije markt. Trump beloofde de boze witte mannen enerzijds de terugkeer van verloren gegane industrieën en anderzijds de terugkeer van hun blanke superioriteit. Ook hij sluit aan bij onvrede ontstaan door de neoliberale mondialisering die de lagere middenklasse in de VS grotendeels wegvaagde. Die droom van terug naar vroeger heeft voedingsbodem. In Nederland werft het Forum tegen democratie ook op de droom van ‘terug naar vroeger toen alles beter was’. De boreale tijd. Ook hier doet de realiteit van de belofte er niet toe. Tegen zo’n claim helpt geen ontkenning. Sterker nog, aanvallen door ‘links’ maken het eigenlijk alleen maar geloofwaardiger.
Welke dromen hebben wij nog?
Het klimaatakkoord? De discussie gaat over technische oplossingen en verdeling van lasten. Zo kan het voor niemand een droom worden. Laten wij eindelijk eens zeggen dat we niet langer geld naar Saudi-Arabische oliesjeiks willen sluizen en ook geen zin hebben in afhankelijkheid van Poetin als gasboer. Als we voor dit doel nu goed investeren, worden we daarbij ook nog eens onafhankelijk van stijgende energieprijzen. Gewoon onze zaakjes goed regelen en niet meer afhankelijk zijn, dat lijkt me een aantrekkelijker droom dan alleen het vermijden van klimaatverandering.
We kunnen klagen over frauderende en risico-nemende banken. Ook hier kies ik liever voor een perspectief op het verkleinen van mijn afhankelijkheid! De SNS kan de nieuwe postbank worden waar iedereen een rekening heeft en we dus bij een volgende crisis niet opnieuw hoeven te betalen om de bankaandeelhouders te redden en directies aan miljoenensalarissen te helpen. Of kiezen voor de oude droom van de coöperatieve bank, die nu vleugels krijgt dankzij moderne IT. Consumenten en ondernemers die bouwen aan een eigen betaal- en kredietnetwerk. Die zorgen dat we het samen beter krijgen, door het elkaar te gunnen! Met lokale munten als de Utrechtse Euro, de Vix en de United samen de eigen mogelijkheden vergroten.
STRO gaf jaren geleden al het antwoord met een klein boekje: naar een filosofie van verbondenheid. De kern daarvan is het je verbinden met het verleden door ervan te leren, met het heden door betrokken te zijn met alle mensen en met de natuur waarmee we deze planeet bevolken, en met de toekomstige generaties door hen een betere aarde na te laten.
(bovenstaand bericht is van de hand van Henk van Arkel, directeur STRO en verscheen eerder in een STROkrant)
